Szok wiszenia określany jest jako stan wstrząsu spowodowany zatrzymaniem krążenia krwi w kończynach dolnych na skutek biernego zawisu w szelkach bezpieczeństwa. Dochodzi do niego w sytuacji, gdy ciało ludzkie pozostaje w zawieszeniu w pozycji pionowej bez ruchu przez pewien czas. Taka sytuacja może się zdarzyć, gdy pracownik zawiśnie w szelkach bezpieczeństwa np. na skutek upadku z wysokości. Wówczas bezwładną masą własnego ciała powoduje ucisk taśm szelek bezpieczeństwa na tętnice udowe. Mięśnie kończyn dolnych muszą się kurczyć, aby krew mogła powrócić do serca. Ucisk na tętnicach udowych to uniemożliwia powodując zaleganie krwi w kończynach dolnych.

01 Objawy szoku wiszenia

Początek objawów pojawia się po około 3 minutach bezwładnego wiszenia, a po około 20min dochodzi do rozwiniętego zespołu objawów.

Typowe objawy to: bladość, pocenie się, duszność, niewyraźne widzenie, zawroty głowy, nudności, nadciśnienie i drętwienie nóg.

W efekcie dochodzi do omdlenia, które może doprowadzić do śmierci z powodu niedotlenienia mózgu. W normalnej sytuacji organizm człowieka broni się poprzez przewrócenie, co powoduje, że krew przepływa z powrotem do mózgu, a krwiobieg znów działa normalnie. W sytuacji wiszenia bezwładnego tak się oczywiście nie stanie i konieczne są specjalne środki w celu przeciwdziałania i pierwszej pomocy.

02 Postępowanie w przypadku szoku wiszenia – taśmy ratunkowe

Jeśli pracownik wiszący w szelkach bezpieczeństwa jest przytomny, pomocne jest podparcie nóg na czymś, co pozwoli mu wykorzystać ruch mięśni nóg. Dzięki temu krew może powracać do serca. Nie zaleca się, aby poruszał nogami w powietrzu. Wprawdzie utrzymałoby to przepływ krwi z nóg do tułowia, ale ostatecznie, jeśli osoba zmęczy się, nogi zaczną gromadzić krew. Najlepszym rozwiązaniem jest użycie taśm ratunkowych, które tworzą rodzaj strzemion w których „staje” niejako pracownik. Dzięki temu rozluźniony zostaje ucisk na tętnicach udowych i możliwy jest ruch mięśni nóg. Taśmy ratunkowe zwinięte i zapięte są po bokach szelek bezpieczeństwa na wysokości pasa. Podczas działań ratunkowych pracownik spina ze sobą taśmy, regulując ich długość w taki sposób, żeby w nich stanąć, poprawiając krążenie krwi z nóg do serca.

03 Pierwsza pomoc – szok wiszenia 

W sytuacji, gdy poszkodowany pracownik jest nie przytomny, należy go jak najszybciej ewakuować do miejsca gdzie można udzielić mu pomocy. Jeżeli oddycha i ma zachowane krążenie, układamy go w pozycji bocznej ustalonej. Przy wstrzymanych funkcjach życiowych prowadzimy resuscytację krążeniowo-oddechową.

Po ewakuacji pracownika, który pozostawał w zawieszeniu dłuższy czas, powinien on przyjąć pozycję siedzącą ze zgiętymi nogami przez co najmniej 30 minut. W tej pozycji pracownik siedzi prosto na ziemi, z prostymi plecami i zgiętymi nogami, utrzymując kolana w linii podbródka.

Siedząc w ten sposób, pozwala powoli napłynąć krwi z nóg do serca. Pomaga to również lepiej filtrować zebraną krew. Nie wolno układać poszkodowanego na leżąco, ponieważ zmiana pozycji ciała powoduje taki napływ krwi do serca, który przekracza jego zdolność do powiększania komór, a w efekcie zatrzymanie krążenia. Dlatego przejście do płaskiej pozycji powinno odbywać się stopniowo. Wymagane jest ciągłe monitorowanie oddychania i krążenia.

W każdym przypadku, gdy pracownik wisiał bezwładnie powyżej 20 minut, nawet bez objawów, należy wezwać pomoc medyczną.

04 Podsumowanie

Sytuacja, w której pracownik może znaleźć się w zwisie bezwładnym, np. na skutek powstrzymywania upadku z wysokości, jest nie do przewidzenia. Do takiego zdarzenia mogą doprowadzić różne czynniki m.in. zmęczenie, błąd ludzki, warunki atmosferyczne.

Zaleca się, aby każdy pracownik był wyposażony w taśmy ratunkowe, które mogą go uchronić przed szokiem wiszenia. Zawsze natomiast podczas prac na wysokości powinien być sporządzony plan ratunkowy, a zespół pracowników wyposażony w sprzęt do ewakuacji z wysokości.